Salam buat semua. Hari ini Selasa, 25 November 2025. Anak perempuan Atok memaklumkan bahawa anak keduanya dimasukkan ke hospital di Serdang kerana masalah pernafasan. Katanya lagi, anaknya itu banyak lendir dalam kerongkong dan paru-parunya. Lebih parah lagi, ada kuman dalam paru-parunya. Atok dan Wan sedih tetapi pasrah dan reda dengan ujian Tuhan ini. Syukurlah, setelah dua hari di hospital, kesihatan cucu atok itu bertambah baik. Walaupun masih di hospital kerana doktor ingin membuat pemerhatian tentang penyakitnya, Atok bersyukur yang teramat, kerana ibu bapanya cepat bertindak, ke hospital, bukan lagi ke klinik swasta. Mungkin sehari dua lagi, dischargedlah cucu Atok itu.
Entri Atok kali ini ini masih mengenai Mantin. Lebih tepat lagi tentang klinik kesihatan di Mantin. Sebelum ini, mengikut naratif sejarah, Klinik ini pada mulanya dikenali sebagai Mantin Dispensary, kemudian menjadi Mantin Hospital, seterusnya Mantin Military Hospital, sebelum diturun taraf menjadi Mantin Dispensary semula, dan akhirnya dalam tahun 1960-an menjadi Klinik Kesihatan Mantin sehinggalah ke hari ini. Sejarahnya sangat panjang, malah hospital/klinik ini pernah menjadi salah satu institusi perubatan utama di Negeri-negeri Melayu Bersekutu (FMS).
Kalau nak dicari gambar-gambar lama hospital ini, Atok minta maaf banyak-banyak. Atok tak jumpa langsung, tapi penulisan perubatan mengenainya memang banyak. Kalau korang nak cari gambar-gambar foto tentangnya, dan kalau korang terjumpa kongsi-kongsikanlah dengan Atok. Atok memang teruja nak tangok. So korang layanlah membaca sedikit artikel di bawah yang Atok tuliskan buat korang. Wassalam.
 |
| Setul (Mantin) dalam peta tahun 1877 |
 |
| Sketsa tentang sungai-sungai di Mantin |
 |
| Contoh perumahan pekerja dan hospital estet di Mantin |
 |
| Penorehan Getah |
 |
| Perkampungan Cina Hakka di Mantin |
 |
| Penggunaan kapal korek banyak digunakan di lombong-lombong di Mantin sejak 1920-an |
Pengenalan
Hospital Mantin merupakan antara hospital daerah terawal di Negeri Sembilan yang diwujudkan di bawah pentadbiran British. Ia berperanan sebagai pusat rawatan luar bandar yang menyokong kegiatan perlombongan bijih timah dan penempatan buruh India di kawasan Mantin dan Pajam. Sejak awal abad ke-20, Hospital Mantin menjadi sebahagian daripada rangkaian institusi kesihatan negeri yang dikawal melalui Jabatan Perubatan Negeri Sembilan dan Lembaga Kesihatan British Malaya.
Dispensary Mantin muncul sebagai salah satu institusi perubatan awal dalam jaringan kesihatan kolonial Negeri Sembilan pada awal abad ke-20. Bukti arkib melalui fail JKR.NS.ARCH.1904/1 — yang merujuk kepada pembinaan sebuah bangunan dispensari jenis kayu (“wooden type”) — menunjukkan bahawa perkhidmatan perubatan sudah pun wujud di Mantin sekurang-kurangnya sejak tahun 1903 atau lebih awal. Kedudukannya yang strategik di persimpangan laluan Seremban–Kuala Lumpur serta hub perlombongan bijih timah menjadikan Mantin lokasi penting bagi British untuk menempatkan sebuah pusat rawatan asas bagi pekerja lombong Cina, komuniti Jawa yang berhijrah sebagai buruh ladang, serta penduduk Melayu tempatan yang bergantung pada sokongan kesihatan luar bandar.
Dalam laporan Quarterly Return of Sick of All Hospitals N.S. for the Year 1903, Dispensary Mantin disenaraikan bersama hospital-hospital utama lain seperti Hospital Seremban, Jelebu dan Kuala Pilah. Ini membuktikan bahawa Mantin berfungsi sebagai sebahagian daripada sistem pelaporan kesihatan kolonial yang tersusun, di mana angka pesakit, kategori penyakit, dan kadar rujukan perlu dihantar secara berkala ke Pejabat Setiausaha Kerajaan Negeri Sembilan. Walaupun angka terperinci tidak direkodkan dalam abstrak arkib, pola penyakit di Negeri Sembilan ketika itu — meliputi malaria, beri-beri, dysentery, penyakit kulit tropika, dan kecederaan kerja lombong — membayangkan bahawa Dispensary Mantin menanggung beban pesakit luar yang signifikan. Sebagai kawasan lembah yang dikelilingi paya dan aliran sungai kecil, Mantin menjadi zon penularan malaria, menjelaskan keperluan sebuah dispensari tetap untuk pemantauan penyakit tropika.
Fungsi Dispensary Mantin bukan sekadar memberi rawatan asas, tetapi juga bertindak sebagai mekanisme kawalan kesihatan masyarakat dalam wilayah yang berkembang pesat dari segi ekonomi dan populasi. Kes-kes akut seperti kecederaan parah atau jangkitan teruk biasanya dirujuk ke Hospital Seremban, manakala kes-kes ringan dirawat terus di Mantin — menjadikannya pusat rawatan primer yang penting dalam hierarki perubatan kolonial. Dispensari ini juga memberi perkhidmatan kepada rangkaian kampung sekitar seperti Pajam, Beranang, Lenggeng, LBJ dan Daching, menjadikan Mantin pusat rujukan kesihatan luar bandar di kawasan antara Seremban dan Kajang.
Seiring dekad berikutnya, Dispensary Mantin terus memainkan peranan dalam pemodenan perkhidmatan perubatan luar bandar sehingga ia berkembang menjadi sebuah pusat kesihatan yang lebih tersusun pada pertengahan abad ke-20. Kewujudannya sejak awal tahun 1900-an menjadikannya antara institusi terpenting dalam memahami struktur kesihatan Negeri Sembilan sebelum pembentukan hospital moden, dan merupakan bukti jelas bagaimana polisi kesihatan kolonial membentuk asas sistem rawatan primer di kawasan Mantin dan sekitarnya.
1. Fasa Permulaan Kolonial (1904–1919)
Hospital Mantin bermula sebagai dispensari kecil di bawah jagaan Hospital Assistant India. Catatan awal menyebut pembinaan unit rawatan asas berhampiran kawasan lombong dan penempatan pekerja. Ia dibiayai sebahagiannya oleh kerajaan negeri dan sebahagian lagi melalui dana hasil perlombongan. Fasiliti ketika itu sangat terhad, berfungsi sebagai pos rawatan kecemasan dan tempat rawatan penyakit berjangkit ringan.
Hospital Mantin mula beroperasi sekitar tahun 1904 sebagai sebuah dispensari kayu jenis luar bandar yang dibina oleh Jabatan Kerja Raya Negeri Sembilan (Fail Rujukan: JKR.NS.ARCH.1904/1 – “Dispensary Mantin (Wooden Type)”). Bangunan satu tingkat ini menampilkan seni bina British Tropika dengan verandah panjang untuk ruang menunggu, bilik rawatan kecil, stor ubat, dan beberapa katil besi bagi pemerhatian jangka pendek. Menurut laporan pentadbiran awal (Annual Medical Report, Federated Malay States, 1906), dispensari Mantin telah didirikan berhampiran kawasan perlombongan utama dan mula menerima pesakit luar (out-patients) seramai 20 hingga 30 orang setiap minggu.
Perkhidmatan perubatan yang disediakan bukan sahaja berbentuk rawatan, tetapi juga alat kawalan sosial — memastikan pekerja yang sakit tidak menular penyakit ke kawasan estet lain. Hal ini dijelaskan dalam laporan kesihatan Negeri Sembilan tahun 1907 yang menyebut bahawa setiap estet di sekitar Mantin:
“was required to ensure labourers received immediate medical attention at the Mantin Dispensary before returning to work.”
(State Medical Report, Negeri Sembilan, 1907)
Ketika itu, perkhidmatan tertumpu kepada rawatan pesakit luar, kecederaan lombong, dan penyakit tropika seperti malaria serta beri-beri. Dispensari ini dikendalikan oleh Hospital Assistant India dibantu Compounder dan dua Ward Attendants. Antara nama awal termasuk Mr. P. La Brooy (dresser, 1907) dan Mr. Rasingham (penghuni Dresser’s Quarters, 1908)¹. Menjelang tahun 1909, perkembangan pesat kawasan Mantin sebagai pusat perlombongan dan penempatan estet telah memperlihatkan peningkatan mendadak jumlah pesakit yang mendapatkan rawatan di dispensari tempatan. Keadaan ini mendorong Jabatan Perubatan Negeri Sembilan mencadangkan penaiktarafan fasiliti sedia ada menjadi hospital kecil yang berfungsi penuh (minor district hospital). Cadangan tersebut disokong oleh District Surgeon, Seremban, dan kemudiannya diluluskan oleh Pejabat Kesihatan Negeri-Negeri Melayu Bersekutu (F.M.S. Medical Department).
Pembinaan hospital baharu ini siap sepenuhnya sekitar tahun 1910–1911. Berdasarkan laporan rasmi (Annual Medical Report, Federated Malay States, 1912), Hospital Mantin pada ketika itu mempunyai kapasiti antara 12 hingga 20 katil, dua wad utama (wad lelaki dan wad perempuan), sebuah stor ubat, bilik rawatan, dan dapur kecil untuk pesakit. Ia masih dikendalikan oleh seorang Hospital Assistant berbangsa India, namun pengawasan mingguan dilakukan oleh District Surgeon, Seremban yang bertanggungjawab memeriksa laporan ubat-ubatan dan keadaan pesakit. Laporan tahunan 1914 menegaskan bahawa pegawai kesihatan negeri menjadikan Mantin sebagai salah satu stesen penting bagi program pencegahan malaria. Petikan laporan tersebut menyatakan:
“The Mantin Hospital continues to serve as a useful centre for the observation of malarial conditions among labour forces in the adjacent tin-mining valleys.”
(Annual Medical Report, Federated Malay States, 1914).
Gelaran Dresser-in-Charge diperkenalkan dan dipegang oleh T. Kanapathy Pillai (1918). Menjelang 1919, hospital ini menerima lebih 1,574 pesakit setahun³. Pesakit majoriti terdiri daripada pekerja lombong India, tetapi laporan 1918 turut mencatat penerimaan pesakit Cina dan Melayu. Walaupun terpaksa berdepan isu ruang dan peralatan, perluasan bangunan dan latihan kakitangan menjadikan Mantin antara institusi kesihatan luar bandar paling aktif di Negeri Sembilan sebelum Perang. Pada masa yang sama, dispensari Mantin menjadi lokasi latihan tidak formal bagi pembantu hospital India yang kemudiannya ditempatkan di Lenggeng, Bahau dan Tampin
2. Fasa Perkembangan Institusi (1920–1941)
Tempoh antara 1920 hingga 1939 menandakan kematangan institusi kesihatan luar bandar di Negeri Sembilan, termasuk Hospital Mantin yang kini muncul sebagai model hospital daerah kecil (rural district hospital) dalam sistem perubatan kolonial British. Dalam dekad ini, Mantin bukan sahaja berfungsi sebagai pusat rawatan pesakit luar dan dalam, tetapi juga sebagai stesen kawalan kesihatan awam, latihan paramedik, dan pusat penyelidikan lapangan penyakit tropika.
Dalam dekad 1920-an dan 1930-an, Hospital Mantin berkembang menjadi pusat kesihatan luar bandar utama di Seremban. Laporan kolonial menunjukkan peningkatan pesakit tahunan sehingga 1,200 kes luar (outpatient) dan 200 pesakit dalam setahun. Kakitangan terdiri daripada Hospital Assistant, Compounder, Ward Attendant dan jururawat wanita tempatan. Perkhidmatan yang diberikan termasuk rawatan malaria, luka industri, penyakit kulit, dan kes kelahiran.
Dalam laporan yang sama, pegawai kesihatan mencatatkan:
“Mantin remains one of the busiest outstation hospitals due to the density of labour settlements in its vicinity, particularly Indian coolies employed in the Mantin–Lenggeng rubber estates.”
(Federated Malay States Medical Department, 1922).
Dispensari Mantin berkembang menjadi hospital daerah kecil, lengkap dengan wad, dapur, serta bilik rawatan pesakit dalam. Laporan meteorologi 1924 menyatakan hospital ini turut berfungsi sebagai stesen pemerhatian cuaca dan pusat kawalan kualiti air tempatan. Laporan tahunan 1925 menegaskan bahawa pegawai hospital diarahkan mengadakan kempen kesedaran malaria di estet dan kawasan perumahan buruh. Usaha ini dijalankan bersama Sanitary Board of Seremban District, yang menempatkan petugas bagi menyembur minyak di kolam takungan air dan memusnahkan tempat pembiakan nyamuk. Petikan laporan menyebut:
“Regular oiling of stagnant pools was carried out under the supervision of the Mantin Hospital staff, showing marked improvement in the reduction of malaria incidence.”
(Annual Report, F.M.S. Medical Department, 1925)
Hospital Mantin menjadi rujukan utama bagi kes kecederaan lombong dan penyakit pekerjaan pelombong seperti silikosis dan keracunan logam berat, kesan langsung daripada industri perlombongan bijih timah yang pesat. Pada 1927, Chook Loong, salah seorang attendant lama, bersara dengan pencen kerajaan — bukti keberkesanan sistem perkhidmatan awam kolonial. Sepanjang dekad 1920-an, beberapa penambahbaikan dilakukan terhadap bangunan asal hospital. Laporan 1928 mencatat pembinaan blok kuarters baharu untuk Hospital Assistant dan Attendant, serta penambahan satu bilik rawatan khas untuk pesakit demam malaria. Peruntukan tersebut disalurkan melalui bajet negeri dan sebahagian besar hasil cukai lombong di daerah Seremban. (Negeri Sembilan Medical Report, 1928).
Selain rawatan, Hospital Mantin berfungsi sebagai pusat latihan praktikal bagi Compounders dan Hospital Assistants dari sekolah latihan perubatan di Kuala Lumpur. Menurut Medical Report, F.M.S. 1931, dua hingga tiga pelatih akan ditempatkan di hospital ini setiap tahun untuk menimba pengalaman lapangan. Keadaan Mantin yang dikelilingi estet dan kawasan lembap menjadikannya lokasi ideal untuk kajian penyakit tropika.
“The Mantin hospital provides a valuable training ground for junior hospital assistants, particularly in handling cases of malaria and dysentery prevalent among labouring classes.”
(Medical Department, F.M.S., 1931).
Pada 1936, hospital ini dilaporkan sebagai antara fasiliti contoh bagi kawasan luar bandar kerana keberkesanannya mengurus kes malaria di kawasan lombong terbuka Mantin–Pajam. Ia turut menjadi lokasi latihan pembantu hospital India dan tempat eksperimen penggunaan ubat kina dalam rawatan malaria. Pesakit Cina dan Melayu kerap dirawat hanya di wad sementara atau di ruang luar bangunan utama. Ketidakseimbangan ini menggambarkan hierarki sosial kolonial dalam perkhidmatan kesihatan — buruh India dilihat sebagai “aset ekonomi” manakala kaum lain lebih bersifat periferal.
Situasi ini juga tercermin dalam laporan kesihatan awam 1935 yang menyebut:
“The Mantin Hospital serves chiefly Indian labourers. Chinese and Malays are treated only when accommodation allows.”
(Negeri Sembilan Medical and Sanitary Report, 1935).
Bagi masyarakat Melayu pula, hospital ini menjadi tempat rujukan bagi kes kelahiran dan kecederaan ringan. Sebelum adanya midwife station (stesen bidan) di kampung, ramai wanita Melayu dirujuk ke Mantin untuk melahirkan anak, dengan bantuan female dresser atau midwife assistant yang dilatih oleh Jabatan Perubatan Negeri. Menjelang akhir 1930-an, Hospital Mantin telah menjadi sebahagian daripada rangkaian utama hospital daerah Negeri Sembilan. Ia memiliki infrastruktur kekal, rekod tahunan, tenaga kerja terlatih, dan fungsi kesihatan awam yang menyeluruh. Walaupun beroperasi di bawah struktur kolonial yang bersifat diskriminatif, peranan hospital ini dalam membentuk kesedaran kesihatan, kawalan penyakit, dan pembentukan komuniti moden tidak dapat dinafikan. Hospital Mantin pada fasa ini merupakan lambang kesinambungan dasar perubatan kolonial British — menggabungkan sains kesihatan tropika, disiplin pentadbiran moden, dan kawalan sosial terhadap masyarakat pekerja Asia di Tanah Melayu.
Menjelang tahun 1940, sistem kesihatan Negeri Sembilan sudah mula terjejas akibat kekangan ekonomi perang. Laporan kesihatan negeri mencatatkan kekurangan ubat dan peralatan asas di hospital-hospital luar bandar, termasuk Mantin. Bekalan quinine, antiseptik dan vaksin menjadi terhad, menyebabkan kadar kematian akibat malaria meningkat di kawasan lombong. (Federated Malay States Medical Department Report, 1940).
Dalam laporan sama, disebutkan bahawa:
“Shortage of medical supplies has affected the efficiency of rural hospitals such as Mantin, Lenggeng and Bahau, where malaria and dysentery remain endemic.”
Di Mantin, pengurusan hospital masih dikendalikan oleh seorang Hospital Assistant dan dua orang pembantu, tanpa doktor tetap. Walaupun begitu, hospital ini berfungsi sebagai pusat pengedaran ubat bagi pekerja estet di kawasan Pajam dan Rasa, serta tempat rawatan bagi kes kecederaan kerja.
3. Fasa Perang Dunia Kedua (1942–1945)
Semasa perang, Hospital Mantin diambil alih oleh Tentera British India dan dinamakan semula sebagai 19th Indian General Hospital (19 I.G.H.). Ia menampung kira-kira 950 pesakit yang dipindahkan dari Hospital Sungkai pada penghujung 1941. Fungsinya lebih berorientasikan rawatan tentera, namun tetap menyediakan bantuan asas kepada penduduk tempatan. Apabila Jepun menduduki Tanah Melayu, hospital ini mengalami kekurangan ubat, alat rawatan dan bekalan makanan. Dalam keadaan darurat ini, kakitangan awam dan tentera bekerjasama secara adaptif bagi memastikan kesinambungan rawatan asas komuniti setempat.
Apabila tentera Jepun mendarat di Tanah Melayu pada akhir 1941, banyak kemudahan kesihatan awam diambil alih oleh pihak tentera. Hospital Mantin turut terlibat dalam proses ini. Berdasarkan testimoni lisan pegawai kesihatan pasca-perang dan catatan arkib Jabatan Perubatan Negeri Sembilan, bangunan hospital digunakan oleh tentera Jepun sebagai pos rawatan tentera (Military Aid Post) dan tempat rawatan pesakit malaria dalam kalangan buruh paksa. Dalam tempoh ini, sebahagian besar kakitangan India dan Cina dipaksa bekerja di bawah arahan Jepun. Hospital kehilangan banyak peralatan asal; katil, ubat dan perabot diangkut ke hospital tentera di Seremban dan Kajang. Laporan selepas perang menyatakan bahawa:
“Mantin Hospital suffered extensive losses during the occupation. The building was used as a local sick bay for Japanese and labour forces, leaving no equipment behind at the end of the war.”
(British Military Administration Report, Malaya, 1946).
Penduduk tempatan pula terpaksa bergantung kepada pengamal tradisional dan bantuan sukarela. Hanya kes-kes kecemasan tertentu diterima di hospital, terutama yang melibatkan buruh paksa lombong dan ladang yang dikendalikan oleh pentadbiran Jepun.
4. Fasa Pasca-Perkembangan dan Darurat (1946–1970)
Selepas tamat perang pada tahun 1945, pentadbiran British melalui British Military Administration (BMA) memulakan usaha pemulihan sektor kesihatan. Di Mantin, bangunan hospital yang rosak dibaik pulih secara berperingkat mulai tahun 1946. Walaupun bersaiz kecil, hospital ini diiktiraf semula sebagai Rural Health Hospital di bawah pentadbiran Jabatan Perubatan Negeri Sembilan.
Laporan Malayan Union Medical Report, 1947 menyatakan:
“The Mantin hospital has resumed operation with limited capacity (12 beds) under a Hospital Assistant. Supplies are still scarce, but outpatient services have recommenced.”
Dalam tempoh ini, keutamaan diberikan kepada kawalan malaria dan program vaksinasi cacar. Pegawai kesihatan daerah menjalankan kempen “Anti-Malaria Drive” di Mantin–Lenggeng yang mendapat bantuan dari Malaria Research Unit, Kuala Lumpur. Hospital Mantin menjadi salah satu pusat lapangan (field station) bagi pengumpulan sampel darah pesakit. Selain itu, hospital ini berperanan penting dalam membantu kelahiran bayi dan rawatan ibu hamil. Seorang Midwife Assistant ditempatkan khas di hospital mulai 1948 sebagai sebahagian daripada rancangan kesihatan luar bandar kerajaan kolonial baharu (Rural Health Scheme).
Pada 1948, penduduk Mantin menghantar petisyen membantah pemindahan staf kesihatan — bukti kuat bahawa hospital ini telah menjadi nadi kehidupan masyarakat setempat⁵. Dalam era Darurat Malaya, hospital turut memainkan peranan penting menyalurkan perkhidmatan kesihatan kepada kampung baru yang diwujudkan di sekitar Mantin dan Setul.
Apabila Darurat Malaya diisytiharkan pada tahun 1948, Hospital Mantin terletak dalam zon keselamatan penting kerana berhampiran kawasan aktiviti komunis di hutan Lenggeng dan Broga. Hospital ini berfungsi bukan sahaja sebagai pusat rawatan awam, tetapi juga pos rawatan keselamatan (Security Treatment Post) bagi anggota polis dan Home Guard yang cedera dalam operasi hutan.
Satu laporan kolonial tahun 1951 menyatakan:
“The Mantin Hospital provided first-line treatment to casualties from Lenggeng and Pajam sectors during emergency operations.”
(Annual Report, Federation of Malaya Medical Service, 1951).
Dalam tempoh ini, peranan sosial hospital semakin ketara. Ia menjadi tempat perlindungan pesakit dan penduduk yang dipindahkan dari kampung pinggir hutan ke kawasan penempatan semula (New Villages). Penduduk Cina dari kampung baru Mantin dan Broga sering mendapatkan rawatan di sini, manakala perkhidmatan keliling (mobile clinic) dihantar ke kawasan terpencil. Dari segi pentadbiran, hospital ini masih dikendalikan oleh Hospital Assistant Class I dan dilaporkan terus kepada District Medical Officer, Seremban. Bekalan ubat diperoleh dari stor perubatan negeri di Seremban, sementara beberapa peralatan tambahan disumbangkan oleh British Red Cross dan St. John Ambulance.
Menjelang pertengahan 1950-an, Hospital Mantin sudah kembali stabil sebagai hospital luar bandar dengan kapasiti 20 katil. Dalam laporan Federation of Malaya Health Services 1956, hospital ini digolongkan dalam kategori Class III Rural Hospital bersama-sama dengan Bahau dan Rembau. Fungsi utamanya ialah rawatan pesakit luar, kecederaan kerja, penyakit tropika, dan kes kelahiran. Perkhidmatan kesihatan awam diperluas dengan pengenalan klinik keliling (mobile health unit) yang diketuai oleh seorang Health Visitor. Program ini memberi tumpuan kepada pendidikan kesihatan wanita, pemakanan kanak-kanak, dan vaksinasi. Hospital Mantin menjadi pusat rujukan bagi klinik keliling di Lenggeng, Titi dan Pajam.
Peranan sosial hospital ini turut berubah — ia bukan lagi sekadar simbol penjajahan, tetapi menjadi lambang kemajuan masyarakat luar bandar menjelang kemerdekaan. Pekerja kesihatan tempatan, termasuk jururawat dan pembantu hospital berbangsa Melayu dan India, memainkan peranan utama dalam operasi harian.
Laporan perubatan negeri tahun 1957 menyatakan dengan jelas bahawa:
“Rural hospitals such as Mantin have provided valuable groundwork for the development of a national public health system in the soon-to-be independent Federation.”
(Federation of Malaya Medical Report, 1957)
Selepas kemerdekaan, semua hospital daerah dan luar bandar termasuk Mantin diletakkan secara rasmi di bawah pentadbiran Kementerian Kesihatan. Laporan Annual Report of the Ministry of Health, Federation of Malaya, 1958 menyatakan bahawa Hospital Mantin diklasifikasikan sebagai Hospital Daerah Kecil Kelas III, dengan kapasiti sekitar 20 katil, dua wad utama dan sebuah bilik bersalin kecil. Hospital ini mula dikendalikan oleh pegawai perubatan tempatan secara berkala (lawatan mingguan), manakala operasi harian diketuai oleh seorang Hospital Assistant Grade I. Tenaga kerja terdiri daripada dua jururawat wanita, dua dresser, seorang bidan dan tiga attendants.
Peranan Mantin dalam dekad awal kemerdekaan tertumpu kepada rawatan asas, kelahiran, serta pengawasan penyakit tropika dan bawaan air seperti malaria dan disenteri. Program kawalan malaria yang dijalankan oleh Malaria Eradication Division pada tahun 1960–1965 menjadikan hospital ini pusat pengumpulan data darah bagi kawasan Lenggeng–Pajam.
Petikan laporan kesihatan negeri 1962 menyebut:
“Mantin continues to play a pivotal role in malaria eradication activities. The district medical officer visits the hospital fortnightly to supervise blood sampling and vector control operations.”
(Negeri Sembilan Health Report, 1962).
Selain itu, perkhidmatan vaksinasi cacar dan demam campak diperluas, dengan Hospital Mantin menjadi stesen tetap bagi kempen kesihatan awam di sekolah-sekolah luar bandar. Kebangkitan semula Hospital Mantin sebagai pusat kesihatan daerah bermula. Penambahbaikan seperti pemasangan water closet (1961) dan penubuhan Midwife’s Unit di Kampung Mantin Dalam (1962) memperkukuh aspek kebersihan dan kesihatan ibu serta anak.
Peralihan tenaga kerja kepada warga tempatan menandakan perubahan besar. Abdul Rahman bin Kassim menjadi Medical Assistant pertama (1959–1965), manakala Siti Aminah bt. Yusof mengetuai bahagian kejururawatan (1965–1978). Hospital Mantin terus memainkan peranan aktif dalam kempen kebersihan air, penghapusan vektor, serta program kesihatan ibu dan anak (MCH – Maternal and Child Health). Bidan tempatan yang berkhidmat di hospital turut melaksanakan tugas keliling ke kampung berhampiran bagi memberi khidmat pemeriksaan antenatal.
Laporan Ministry of Health Malaysia, 1970 menyebut bahawa Hospital Mantin merekodkan lebih 3,000 kes rawatan luar setahun dan purata kadar kelahiran sebanyak 15 kes sebulan. Fasiliti kecil yang dibina semula pada akhir 1960-an merangkumi dua wad, bilik bersalin, bilik rawatan kecemasan, serta kuarters kakitangan.
Dalam laporan sama disebutkan:
“The Mantin Rural Hospital, serving an estimated population of 10,000, has been instrumental in delivering primary care and preventive health to remote settlements.”
(Ministry of Health Malaysia Annual Report, 1970)
 |
| Garis masa tentang Operasi Hospital Mantin sejak 1904 sehinggalah tahun 1962 |
5. Fasa Pemodenan dan Kontemporari (1971–2025)
Selepas 1971, struktur pentadbiran kesihatan daerah disusun semula dan Hospital Mantin ditukar status menjadi Klinik Kesihatan Mantin. Perkhidmatan diperluas kepada pergigian, farmasi, kesihatan komuniti, dan makmal asas. Penubuhan Unit Kesihatan Awam Mantin (Mantin Health Unit) sekitar tahun 1971 turut memperkukuh peranan hospital dalam aktiviti lapangan seperti pengumpulan data epidemiologi, kawalan penyakit berjangkit, dan pendidikan kesihatan sekolah.
Menjelang pertengahan 1970-an, dasar kesihatan kerajaan mula menumpukan kepada pembangunan fasiliti fizikal dan latihan tenaga kerja kesihatan. Hospital Mantin tidak terkecuali daripada proses ini. Melalui peruntukan Rancangan Malaysia Kedua dan Ketiga, hospital ini menjalani kerja-kerja pembaikan bangunan, pembesaran wad dan pemasangan sistem air paip serta elektrik penuh.
Menurut laporan Negeri Sembilan Medical Services, 1975, hospital ini dilengkapi dengan kemudahan baru seperti:
- Bilik rawatan bersalin berasingan dengan dua katil,
- Bilik X-ray mudah alih,
- Bilik dispensari ubat yang lebih sistematik,
- Kuarters baru untuk jururawat dan Hospital Assistant.
Hospital Mantin turut dijadikan pusat pengumpulan data untuk projek National Malaria Eradication Programme dan kajian pemakanan kanak-kanak luar bandar (1976–1978). Dalam laporan WHO–Malaysia Joint Mission tahun 1978, Mantin disenaraikan sebagai salah satu hospital kecil berprestasi tinggi di Negeri Sembilan kerana kadar kematian pesakit malaria yang rendah (<0.5%).
“Mantin serves as a model of a well-maintained rural health institution, with consistent record-keeping and community engagement.”
(WHO–MOH Joint Health Evaluation Report, 1978)
Pada tahun 1983, hospital ini diwartakan secara rasmi sebagai “Hospital Daerah Kecil Mantin”, diketuai oleh seorang Medical Officer in Charge (MOIC) sepenuh masa, menggantikan sistem lawatan doktor mingguan. Ia mempunyai:
- 2 wad pesakit (lelaki dan wanita)
- 1 bilik bersalin
- 1 klinik pesakit luar (OPD)
- 1 bilik kecemasan
- 1 dispensari ubat
Laporan Negeri Sembilan Health Department, 1984 menyatakan bahawa jumlah pesakit luar meningkat lebih dua kali ganda antara 1980–1984, dengan purata 5,000 lawatan pesakit luar setiap tahun. Hospital juga menjadi tapak pelaksanaan Rural Health Improvement Programme (RHIP), di mana pasukan jururawat kesihatan dan medical assistant ditugaskan menjalankan lawatan berkala ke kampung berhampiran.
“Mantin Hospital remains vital in maintaining continuity between hospital and rural clinics, bridging the health service gap between Lenggeng and Seremban.”
(State Medical Report, 1985).
Dengan pertumbuhan ekonomi pesat sekitar Mantin dan Nilai selepas pembukaan Lebuhraya Utara–Selatan (1982–1987), tekanan terhadap perkhidmatan kesihatan tempatan meningkat. Penduduk yang meningkat — terutama pekerja industri kecil dan keluarga muda — memerlukan perkhidmatan kesihatan ibu, vaksinasi dan rawatan kronik yang lebih teratur.
Menjelang 1990, bangunan utama hospital (dibina sejak 1930-an dan dibaik pulih pada 1970-an) mula menunjukkan tanda usang. Kementerian Kesihatan meluluskan peruntukan untuk menaik taraf kemudahan asas, termasuk:
- Pemasangan sistem elektrik tiga fasa dan generator kecemasan,
- Sistem paip dalaman dan penapisan air baharu,
- Ruang rawatan tambahan untuk outpatient clinic dan makmal asas,
- Bilik rehat kakitangan dan stor ubat moden.
Selain itu, hospital diperluas fungsinya sebagai Pusat Kesihatan Komuniti Mantin (Community Health Centre). Di bawah pentadbiran Jabatan Kesihatan Negeri Sembilan, hospital ini mula menempatkan beberapa perkhidmatan sokongan:
- Klinik kesihatan ibu dan anak,
- Klinik pergigian (lawatan mingguan),
- Klinik Tibi dan Kawalan Penyakit Berjangkit,
- Unit rekod kesihatan awam.
Laporan tahunan Kementerian Kesihatan Malaysia tahun 1992 mencatatkan bahawa Hospital Mantin telah melayani populasi kira-kira 18,000 penduduk, dengan kapasiti 24 katil aktif, kadar penggunaan katil 75%, dan kadar kelahiran hospital 180 kes setahun.
“The small district hospital of Mantin continues to play an important bridging role between rural health centres and Seremban Hospital, especially for maternal and child health services.”
(MOH Annual Report, 1992).
Pertengahan 1990-an menandakan perubahan struktur organisasi besar dalam sistem kesihatan daerah. Dengan penubuhan Hospital Tuanku Ja’afar Seremban (HTJS) sebagai hospital pakar utama pada tahun 1996, fungsi hospital-hospital kecil di sekitar Seremban disusun semula. Hospital Mantin secara berperingkat ditukar peranan kepada Klinik Kesihatan Mantin (KK Mantin), di bawah pengawasan Pejabat Kesihatan Daerah Seremban. Walaupun istilah “hospital” masih digunakan secara tempatan hingga hujung dekad, operasi pesakit dalam mulai dihentikan secara rasmi pada tahun 1998.
Transformasi ini tidak bermakna kemerosotan peranan, sebaliknya ia menandakan adaptasi terhadap sistem kesihatan moden yang lebih bersepadu. Bangunan lama wad pesakit diubahsuai menjadi:
- Pejabat pentadbiran dan rekod kesihatan,
- Unit rawatan luar (Outpatient Department),
- Klinik ibu dan anak,
- Makmal dan farmasi,
- Unit kecemasan (24 jam).
Dengan pengubahsuaian ini, Mantin menjadi antara klinik kesihatan luar bandar terbesar di Negeri Sembilan, dan turut berfungsi sebagai pusat rujukan bagi klinik-klinik desa seperti Broga, Lenggeng dan Batang Benar. Transformasi Mantin ke era kesihatan moden bermula sebaik memasuki alaf baharu. Selepas penstrukturan semula tahun 1998–1999, fasiliti ini dikenali secara rasmi sebagai Klinik Kesihatan Mantin (KK Mantin), diletakkan di bawah pentadbiran Pejabat Kesihatan Daerah Seremban (PKD Seremban) dan dikategorikan sebagai klinik kesihatan jenis 3 dalam klasifikasi Kementerian Kesihatan Malaysia (KKM).
Fasa ini memperlihatkan peralihan peranan daripada hospital pesakit dalam kolonial kepada institusi kesihatan komuniti bersepadu yang menumpukan kepada pencegahan penyakit, rawatan primer, kesihatan keluarga, serta promosi kesihatan awam. Pada awal 2000-an, KKM memperkenalkan dasar Smart Health Infrastructure Initiative dan sistem Family Medicine Specialist (FMS) di seluruh negara. Klinik Kesihatan Mantin termasuk dalam kumpulan awal yang melaksanakan integrasi rujukan elektronik kepada Hospital Tuanku Ja’afar Seremban (HTJS) dan Hospital Kajang, terutamanya untuk kes kecemasan dan kronik.
- Perkhidmatan utama yang disediakan pada dekad ini meliputi:
- Rawatan pesakit luar (Outpatient Department)
- Klinik ibu dan anak (MCH)
- Rawatan penyakit tidak berjangkit (NCD Clinic)
- Unit farmasi dan makmal diagnostik asas
- Klinik pergigian (beroperasi setiap minggu)
- Perkhidmatan ambulans 24 jam
Rekod Negeri Sembilan Health Department Annual Report, 2005 menyatakan bahawa Klinik Kesihatan Mantin menerima purata 45,000 lawatan pesakit setahun, termasuk kes rujukan dari Broga, Lenggeng dan Pajam. Program imunisasi dan kesihatan sekolah turut diperluas. Statistik 2006 menunjukkan kadar liputan imunisasi Mantin mencapai 99% bagi vaksin DPT dan Polio, menjadikannya antara yang tertinggi di negeri tersebut.
“Mantin Health Clinic demonstrates excellent continuity of primary care coverage, particularly in child immunisation and maternal health surveillance.”
(State Medical Report, 2006).
Dari segi pengurusan, sistem rekod kesihatan elektronik diperkenalkan secara berperingkat antara tahun 2007–2009. Program Teleprimary Care (TPC) yang dipelopori di Johor dan Perak diperluas ke Negeri Sembilan, termasuk KK Mantin sebagai salah satu tapak rintis luar bandar. Selaras dengan Pelan Strategik Kementerian Kesihatan 2011–2020, fokus perkhidmatan beralih kepada pendekatan kesihatan berasaskan keluarga (Family Health Approach).
- Klinik Kesihatan Mantin memperkenalkan beberapa inisiatif utama:
- Klinik NCD Mantin (2011): Rawatan dan pemantauan penyakit kronik seperti diabetes, hipertensi dan kolesterol tinggi.
- Program Komuniti Sihat Perkasa Negara (KOSPEN) (2014): Dilaksanakan di kampung dan taman perumahan Mantin bagi meningkatkan kesedaran kesihatan awam.
- Unit Farmasi Satelit (2015): Menyediakan sistem preskripsi elektronik dan pengeluaran ubat automatik.
- Klinik Kesihatan Reproduktif (2016): Fokus kepada kesihatan wanita dan remaja, termasuk program Well-Woman Clinic.
Dalam tempoh ini, KK Mantin juga menjadi pusat latihan bagi pelajar perubatan dan kesihatan awam dari Universiti Sains Islam Malaysia (USIM) dan Universiti Kebangsaan Malaysia (UKM), menjadikan Mantin sebahagian daripada ekosistem akademik kesihatan di Lembah Klang Selatan.
Statistik 2018 menunjukkan peningkatan ketara:
- Lawatan tahunan pesakit luar: 65,000–70,000
- Kadar kelahiran di klinik: 230–250 kes setahun
- Kes NCD aktif: Melebihi 2,000 pesakit berdaftar
- Kadar rujukan ke HTJS: Hanya 6% daripada jumlah pesakit
“Mantin Health Clinic is an exemplary model of integrated rural-urban primary care service with consistent public health outreach.”
(MOH Performance Report, 2018).
Dari perspektif sosial, KK Mantin memainkan peranan penting dalam merapatkan jurang kesihatan antara masyarakat bandar dan luar bandar. Kegiatan promosi kesihatan dijalankan secara berkala melalui Health Carnival, Program Jom Sihat, dan Klinik Bergerak Desa, dengan kerjasama JKKK serta institusi pendidikan setempat. Pandemik COVID-19 (2020–2022) membawa perubahan mendalam terhadap sistem kesihatan awam. Klinik Kesihatan Mantin menjadi salah satu Pusat Penilaian COVID-19 (CAC) peringkat daerah, berperanan menilai pesakit kategori 1 dan 2 serta memantau kuarantin kendiri melalui sistem MySejahtera. Sebagai pusat CAC, Mantin menerima purata 150 kes sehari pada puncak jangkitan pertengahan 2021. Pegawai kesihatan tempatan turut melaksanakan ujian saringan komuniti dan program vaksinasi besar-besaran di dewan mantin, yang meliputi lebih 20,000 penduduk sekitar dalam masa empat bulan.
Selepas fasa pandemik, KK Mantin menjadi salah satu klinik perintis untuk program Kesihatan Digital Primer (Digital Primary Care 2023), yang memperkenalkan:
- Sistem temujanji dalam talian melalui MySejahtera
- Rekod pesakit digital penuh
- Pemantauan pesakit kronik jarak jauh (Remote Health Monitoring)
Menjelang tahun 2025, klinik ini telah dilengkapi dengan kemudahan baharu:
- Bangunan tambahan dua tingkat (siap 2023)
- Bilik rawatan pergigian kekal
- Unit Fisioterapi dan Wellness Room
- Bilik konsultasi FMS dan bilik seminar
Menurut Negeri Sembilan Health Annual Review, 2024, KK Mantin kini menampung lebih 85,000 lawatan pesakit setahun, menjadikannya antara lima klinik kesihatan tersibuk di Negeri Sembilan.
“Klinik Kesihatan Mantin kini menjadi model integrasi kesihatan digital komuniti luar bandar, menghubungkan sistem maklumat pesakit dengan hospital sekunder melalui platform MyHealthLink.”
(Negeri Sembilan Health Review, 2024).
 |
| Garis masa tentang fungsi dan operasi Klinik Kesihatan Mantin sejak 1960-an sehingga kini |
B. Isu, Masalah dan Hal Kesihatan Hospital Mantin (1904–2025)
Sejarah Hospital Mantin mencerminkan perjalanan panjang sistem kesihatan luar bandar yang penuh cabaran sejak zaman kolonial British hingga ke era digital Malaysia moden.
1. Era Kolonial Awal (1904–1919)
Hospital Mantin bermula sebagai dispensari kecil berstruktur kayu pada tahun 1904, dibina untuk memenuhi keperluan perubatan pelombong bijih timah dan pekerja estet. Antara isu utama pada masa ini ialah kekurangan kakitangan perubatan, hanya terdiri daripada seorang Hospital Assistant India dan dua ward attendants. Kemudahan amat terhad — bilik rawatan kecil, 6–10 katil besi, dan ubat-ubatan asas. Penyakit tropika seperti malaria, beri-beri, disentri, dan kecederaan lombong menjadi kes utama. Tekanan jumlah pesakit yang meningkat dan kelewatan bekalan ubat menyebabkan operasi sering tergendala. Kerajaan kolonial cuba mengatasi masalah ini dengan sistem tender tahunan bagi bekalan makanan dan ubat, namun infrastruktur kayu yang uzur terus menjadi isu berulang.
2. Era Pengembangan Institusi (1920–1941)
Hospital Mantin berperanan lebih besar sebagai pusat rawatan untuk pekerja lombong dan penduduk kampung sekitar Setul dan Broga. Namun, pertambahan penduduk dan aktiviti perlombongan menyebabkan pencemaran air serta peningkatan penyakit bawaan air seperti tifoid dan disentri. Kes keracunan logam berat dan penyakit paru-paru akibat habuk silika (silikosis) turut direkodkan. Dalam tempoh ini, pentadbiran memperkenalkan gelaran Dresser-in-Charge bagi memastikan kawalan perubatan lebih sistematik, tetapi masalah kekurangan tenaga mahir dan peralatan moden kekal tidak dapat diselesaikan.
3. Era Perang Dunia Kedua (1942–1945)
Hospital ini diambil alih oleh pasukan tentera British India dan dinamakan 19 I.G.H. (Indian General Hospital). Ketika perang, fasiliti ini menampung hampir seribu pesakit tentera dan awam yang dipindahkan dari Sungkai dan Kajang. Namun, bekalan ubat dan makanan berkurangan, ramai petugas awam dipindahkan atau terpaksa berkhidmat tanpa gaji, dan sebahagian bangunan rosak akibat kekurangan penyelenggaraan. Ketika pendudukan Jepun, hospital hanya berfungsi separuh, menumpukan rawatan asas dan kecemasan kepada penduduk tempatan dengan bantuan sukarelawan kesihatan.
4. Era Pasca-Perang dan Darurat (1946–1970)
Selepas perang, hospital berhadapan dengan krisis kesihatan awam akibat kemiskinan, kekurangan sanitasi, dan penyebaran penyakit berjangkit. Program kawalan malaria, vaksinasi kanak-kanak dan pencegahan batuk kering menjadi agenda utama Jabatan Kesihatan Negeri. Pada 1948, penduduk Mantin mengemukakan petisyen membantah pemindahan kakitangan kesihatan, menunjukkan kebergantungan mereka terhadap hospital tersebut. Walaupun kemudahan asas seperti water closet dan midwife’s unit ditambah pada 1960-an, hospital terus menghadapi masalah ruang sempit, kekurangan doktor tempatan, serta peralatan lapuk. Namun, pelantikan tenaga tempatan seperti Abdul Rahman bin Kassim (Medical Assistant) dan Siti Aminah bt. Yusof (Ketua Jururawat) memperkukuh kesinambungan perkhidmatan.
5. Era Peralihan dan Pemodenan (1971–2000)
Menjelang 1970-an, fungsi hospital secara beransur digantikan oleh Klinik Kesihatan Mantin. Isu utama ketika ini ialah peningkatan penyakit tidak berjangkit (NCD) seperti tekanan darah tinggi, diabetes dan asma akibat perubahan gaya hidup. Klinik berdepan masalah ruang terhad dan kemudahan lama, tetapi penambahbaikan berperingkat dilakukan termasuk pembukaan unit pergigian dan farmasi. Pada 1980-an, program kesihatan komuniti, klinik ibu dan anak, serta pasukan kesihatan bergerak dilancarkan untuk kawasan Setul, Broga, dan Lenggeng bagi menangani kekurangan akses. Wabak denggi dan influenza pada 1990-an turut menuntut kesiapsiagaan baharu.
6. Era Globalisasi dan Kesihatan Digital (2001–2025)
Memasuki abad ke-21, Klinik Kesihatan Mantin beralih kepada sistem digital dan pengurusan moden. Namun, isu klasik kekal: beban pesakit luar yang tinggi, kekurangan doktor tetap, dan cabaran infrastruktur lama. Usaha penambahbaikan termasuk pelaksanaan sistem e-Kesihatan (2008), klinik rawatan penyakit kronik, serta program komuniti seperti “Mantin Sihat” dan pemeriksaan kesihatan bergerak. Ketika pandemik COVID-19 (2020–2022), Mantin menjadi antara pusat saringan aktif di Seremban, menghadapi kekangan logistik dan PPE tetapi berjaya mengekalkan kadar vaksinasi tinggi. Pegawai Penyelaras Puan Noorazah bt. Hamid (2020–2025) mengetuai pelaksanaan perkhidmatan digital, rekod pesakit elektronik, dan rawatan maya.
Konklusi
Sejarah Hospital Mantin ialah kisah evolusi kesihatan luar bandar yang melangkaui satu abad. Ia bermula sebagai dispensari kolonial berlantai kayu, berkembang menjadi hospital tentera, dan akhirnya menjadi pusat kesihatan moden berteknologi digital.
Tokoh-tokoh profesional seperti Dr. Chung King Tieng (1968) dan Dr. James Alfred (1978) memperkenal sistem rawatan moden, sementara Puan Noorazah bt. Hamid (2020–2025) mengetuai era transformasi digital dengan sistem maklumat kesihatan dan aplikasi komuniti pintar.
Dari sudut sosial, hospital ini terus menjadi nadi kesihatan masyarakat luar bandar Mantin. Masyarakat India di estet-estet sekitar masih membentuk majoriti pesakit, diikuti oleh masyarakat Melayu kampung dan komuniti Cina di pekan Mantin. Walaupun jurang sosioekonomi masih wujud, perkhidmatan kesihatan semakin bersifat inklusif dan nasional.
Selain itu, hospital ini turut berfungsi sebagai tapak latihan klinikal bagi jururawat pelatih dari Seremban dan Kajang. Latihan ini mencerminkan perubahan dalam pendekatan pendidikan kesihatan — daripada latihan pentadbiran kolonial kepada model nasional yang berorientasikan komuniti dan pencegahan penyakit.
Hospital Mantin menjadi simbol transformasi daripada sistem kolonial kepada sistem kesihatan rakyat. Ia bukan lagi “hospital buruh” tetapi pusat kesihatan komuniti (community-based health facility) yang memperkenalkan prinsip kesihatan awam moden kepada generasi pasca-merdeka. Kini, Klinik Kesihatan Mantin berfungsi bukan sekadar pusat rawatan, tetapi juga medan kolaborasi antara masyarakat, kerajaan dan dunia akademik dalam usaha memperkukuh kesihatan awam luar bandar.
Lebih satu abad sejarah kesihatan Mantin memperlihatkan kesinambungan cabaran — daripada penyakit tropika ke penyakit moden, daripada hospital kolonial ke klinik digital. Isu teras seperti kekurangan sumber manusia, peralatan asas, ruang rawatan dan pengurusan bekalan terus menjadi realiti, namun semangat komuniti dan kakitangan kesihatan tempatan memastikan perkhidmatan ini tidak pernah terhenti. Hospital dan Klinik Mantin menjadi simbol ketahanan institusi kesihatan luar bandar yang berkembang seiring perubahan masyarakat, masa dan teknologi.
Lebih daripada sekadar institusi perubatan, Hospital Mantin ialah cermin kepada daya tahan masyarakat, yang terus menyesuaikan diri dengan perubahan politik, ekonomi, dan sosial sepanjang zaman. Ia berdiri sebagai saksi kepada perjalanan panjang sistem kesihatan Negeri Sembilan — dari empayar kolonial hingga Malaysia moden.
Rujukan Arkib & Sumber Utama:
-
JKR.NS.ARCH.1904/1 – “Dispensary Mantin (Wooden Type)”
-
JKR.NS.ARCH.1920/3 – “Outstation Quarters – Mantin Hospital Compound”
-
Medical and Sanitary Report, Negeri Sembilan (1919)
-
British Military Medical Records, Indian III Corps, 1941–1945
-
Petition from Mantin Residents to the State Health Department, 1948 (Negeri Sembilan Archives)
-
The Straits Times, Pinang Gazette, Eastern Daily Mail, dan Seremban District Annual Reports (1920–1960)
Notification
Sorry! To add this item you have to login/register.
Notification
Sorry! To add this item you have to login/register.
Notification
Sorry! To add this item you have to login/register.
Notification
Sorry! To add this item you have to login/register.
Notification
Sorry! To add this item you have to login/register.
Notification
Sorry! To add this item you have to login/register.
Notification
Sorry! To add this item you have to login/register.
Notification
Sorry! To add this item you have to login/register.
Singapore Standard / Article14 July 1951 - Standard Staff Correspondent SEBEMBAN, Fri.— Mr. C.A. I Gibson Hiil oi Raffles Museum, Singapore, save evidence today at the Coroner's inquiry here into the death oi a 74-year-old Chinese ■.v->man. Yens Fo >ng Moi. Mr. Gibson Hill told the court that on the morning258 words
Malaya Tribune / Article20 March 1929 - Francis hospital assistant in Mantin Dispensary, will shonly i to Ceylon on leave. Smith, Inspector of Police, has frona long leave and has been the Malacca Contingent. f »wing appoint men i to the Far lonia] services have been made Secretary of Sta'e for ths Strains "Settlements: Mr. H. fl.96 words
Malaya Tribune / Article6 June 1930 - (From Our Own Correspondent.) Seremban, June 4. Mr. R M. Paton, Firestone Tyre and Rubber Co.. and Mr. J. Parker. Inspector of Machinery, N.S., and family are proceeding Home shortly. Mr. A. Shields, Survey Department, and Mr. J. Piddes, Linsum estate, have gone Home on leave. Mi.152 words
Malaya Tribune / Article25 May 1940 - Coroner's Verdict In Poisoning Inquiry (From Our Own Correspondent) Seremban, Thursday. A I. SINGHAM, an estate dresser, was held to blame for the death of a Tamil youth who died from quinine poisonirjr, by Mr. J. A. Faith, the Seremban coroner, who said that Singham256 words
Morning Tribune / Article25 May 1940 - CORONER INDICTS DRESSER IN POISON INQUIRE Seremban, Friday 4. P. SINGHAM, an estate dresser, was held to blame for ivl 1 death of a Tamil youth who died from quinine poisoning, h I Mr. J. A. Faith, the Seremban coroner, who said that Singham I should be charged. m, Inche254 words
The Singapore Free Press and Mercantile Advertiser (1884-1942) / Article18 May 1940 - ALLEGED TO HA YE TAKEN WRONG MEDICINE (From Our Own Correspondent) Seremban, May 16. P^s inquiry began to-day m the Seremban police court, before Mr. J. A. A. Faith, into the circumstances attending the death of a Tamil schoolboy, Krishnan, who lived on Hamilton Estate,810 words
Pinang Gazette and Straits Chronicle / Article20 May 1940 - Labels On Medicine Eaten Up By Rats Seremban. A N inquiry began in the Seremban police court, before Mr. J. A. A. Faith, into the circumstances attending the death of a Tamil schoolboy, Krishnan, who lived on Hamilton Estate, Nilai and is alleged824 words
The Straits Times / Advertisement1 October 1910 - Moutrie IS A SYNONYM OF GOOD FiITH. Moutrie's GUARANTEE SATISFACTION. Moutrie's SELL THE BEST QUALITY OF GOODS ONLY AT THB LOWEST PRICES. THE PIANOFORTE AND MUSIC WAREHOUSE. THB ARCADE. HARBOUR. DOCK AND PIER WORKS. Contractor*, Engineers, etc., requiring trained DIVERS for Snbmuine Work in Wood, Stone or Iron, apply in423 words
Malaya Tribune / Article28 June 1916 - Weather in tbe F.M.S. The annual reports for 1915 from the states of Perak, Selangor, Negri Sembilau, and Pahang, give an interesting comparison of the weather oonflitions In different parts of the Peninsula. W« in Singapore, who jumble at 90 deg. in the shade should find something to493 words
The Straits Times / Article, Illustration19 October 1952 - ELIAS D. MEYER THE LITTLE MAN OF 77 WHO HAS BEFRIENDED A TRIBE By 'We have chosen the Tuan Shipwright...' /^APi. A. Shipwright, a retired sea captain and V" punter came to Negri Ser.ibiian in 1946 "to look atounci". Now he isELIAS D. MEYER - 1,481 words
The Straits Times / Article9 February 1958 - MM JACKPOT UP TO $45,000 rwMiE Jackpot In The Malayan Monthly Contest 'R' 1 (January) was not won. The Jackpot for Contest *S' (February) will, therefore, be $45,000. There will be the usual $5,000 in consolation prizes. Subject to re-scrutiny, one entrant in Contest 'R'533 words
The Singapore Free Press and Mercantile Advertiser (1884-1942) / Article, Illustration1 January 1938 - Seven Asiatics Included In List CMC. FOR POLICE CHIEF X Nambyar on the unofficial side of Hie Legislative Counril. as the British Indian member, m 1928. He completed his first term of councillorship towards the end of 1931 und was reappointed for another term.1,247 words
Pinang Gazette and Straits Chronicle / Article, Illustration15 December 1939 - Several Prominent People In List SIR JOHN LADY BAGNALL AMONG ARRIVALS John Bagnall, Managing Director of Straits 1 rading Co.„ Ltd., Singapore, and Lady Bagnall, Mr. B. F. Bridge, District Judge, Malacca and Mrs. Bridgp, Mr. J. R. Danson, Deputy Municipal Electrical Engineer, Penang1,983 words
The Straits Times / Article, Illustration22 May 1941 - The marriage took place at St. Mark's Church, Seremban. of Mr. James Martyn, of Middleton Estate Bahau, son of ProTessor Percy Martyn, of Christian College, Madras, and Miss Lucy Ella Christie, of Seremban. The Rev. C. D. Gnamoney, of Malacca, officiated and Mrs. Michael was at the organ.336 words
The Straits Times / Article, Illustration27 February 1948 - On Jan. 9 m accordance I with instructions received from the Supreme Commander, South West Pacific, I issued outline orders for the withdrawal to Johore, and the defence of that State. On Jan. 10 I held a conference at Segamat. It was attended by the Commanders4,033 words
The Straits Budget / Article, Illustration27 February 1948 - In Jan. 9 in accordance i* instructions received n the Supreme CommandSouth West Pacific, I isi outline orders for the idrawal to Johore. and the Tice of that State, n Jan. 10 I held a connce at Segamat. was attended by the inlanders 3 Indian Corps— Straits Times Picture.; havoc watch the blazing tank. — Australian Djept. of Information Picture. - 4,078 words
Singapore Standard / Article, Illustration6 April 1951 - THE following are the officebearers ol the Staml »rd Club, Se] mg Branch, foi the period 1951-1952 -President, Mr. Lee Han big Vice-President, Che Jamaludln bin Kulop Udi: hen. secret iry, Mr Fo i Yeow Yoke, H»n Treasurer, Mi C Gansa"ngam Editor, Miss Khong Swee ■Tin CLim Studio - 767 words
Indian Daily Mail / Article, Illustration29 January 1955 - Mr. K. S. Ramasamy son of late Kaliappan of Seremban, and Mis* Let chum I daughter of late Mr. Gurusami of Mantin who were recently married. Engaged (Right) Mr. G. S. Richard Job a teacher a t the Sentul Methodist Boys School, Kuala Lumpur and Miss Ivy Jemlnah60 words
The Straits Times / Article, Illustration11 March 1965 - Hunt for missina girls ends at 3 a.m. in a hotel P. KRISHNAN FROM SINGAPORE TO KUALA LUMPUR VIA KLUANG AND MALACCA AN INSPECTOR WAVED THEM ON AFTER QUESTIONS by KUALA LUMPUR, Wednesday THE search ior the two British teenage schoolgirls reported missing from their Singapore homes since Friday endedP. KRISHNAN - 677 words
The Straits Times / Article, Illustration23 November 1965 - GIRL, 19. DIES IN ROAD CRASH A MONTH BEFORE HER WEDDING KUALA LUMPUR, Mon 19 -YEAR -OLD Kuala Lumpur telephone operator, killed in a road crash yesterday, was buried here this evening in the dress she would have worn at her wedding next month. Miss234 words
Berita Harian / Article, Illustration11 December 1966 - PEMENANC2 PAUNC RAMAI KALI INI nER ADUAN mengeman I bola Berlta Harlan/ H r ita Minggu telah niembuat satu rpkod ia nakala lebeh darln.ida 500 orang telah nioncinmkan tekaan (ialam stri A yang Mirnurut Jemaah pe-r-adil menunjokkan 'y4,353 words
Berita Harian / Article, Illustration5 May 2009 - BHM SEREMBAN: Wanita warga emas berusia 82 tahun ini melecur seluruh muka dan tangan selepas ditolak ke dalam bara api tempat pembakaran sampah oleh seorang lelaki yang merompaknya di Mantin, dekat sini, kelmarin. Kejadian itu berlaku pada pagi di kebun sayur milik wanita itu,BHM; Foto NSTP - 125 words
Berita Harian / Article, Illustration19 April 2010 - ARTIS MAUT DALAM KEMALANGAN SEREMBAN: Penyanyi Achik Spin atau nama sebenarnya, Abdillah Murad Md Shari, 27 tahun (gambar), meninggal dunia dalam kemalangan ngeri di Kilometer 14.7 Lebuh Raya Kajang-Seremban (Lekas), dekat sini, petang kelmarin. Pegawai Turut Trafik negeri, Penolong Superintenden (ASP) AbdFoto THE STAR - 368 words
The New Paper / Article, Illustration22 May 2011 - Sheisoneof23peopleinM’siawhohavebeensplashed with corrosive liquid by mystery men on motorbikes SHE is still so haunted by what happened to her two months ago that she is afraid to leave her house. The only exception she makes is when she has to go forPICTURE: MALAY MAIL - 453 words
The New Paper / Article, Illustration20 August 2011 - THE acid splasher terrorising people in Malaysia may have spawned copycats. Last Tuesday, Mr Winson Ng, a 24-year-old businessman, was splashed with the corrosive liquid and robbed while changing a flat tyre at a toll plaza inPICTURES: MALAY MAIL - 507 words
Berita Harian / Article, Illustration26 January 2012 - SEREMBAN: Hasrat sepasang suami isteri dan tiga anak mereka bergembira menyambut Tahun Baru Cina bersama ahli keluarga mereka di Puchong, Selangor, berakhir dengan kedukaan apabila pasangan itu maut dalam kemalangan di Jalan Mantin-Beranang di Nilai, dekat sini, kelmarin. Kereta mereka bertembung– Foto HARIAN METRO - 358 words
Berita Harian / Article, Illustration12 March 2012 - NILAI: Seorang wanita mati dalam keadaan mengerikan apabila kepalanya hancur ditembusi pengadang besi dalam kemalangan di Kilometer 14.7 Lebuh Raya KajangSeremban (Lekas) ke arah selatan berhampiran Pajam, dekat sini, Jumaat lalu, menurut akhbar-akhbar tempatan, semalam. Dalam kejadian kira-kira 6.15 petang itu, wanita– Foto MINGGUAN MALAYSIA - 312 word
Tiada ulasan:
Catat Ulasan